Wat is jargon en waarom moet je het niet gebruiken? (8 tips)

Je kunt wijn decanteren. Je kunt wijn ook gewoon in een glazen karaf gieten. Het eerste is chique. Het tweede is begrijpelijk. Als jij wilt dat donateurs jouw teksten begrijpen (en dat wil je), kun je dus beter geen jargon gebruiken. Zeker niet in je direct mailings of op je fondsenwervende webpagina’s. Onderzoek wijst uit dat zelfs de meest intelligente wetenschappers er niet van houden. Maar hoe voorkom je het?

Zelfs het woord ‘jargon’ is jargon. Het is een moeilijk woord voor ‘onbegrijpelijke vaktaal’.

Waarom gebruiken we jargon?

Denk je aan jargon, dan denk je al snel aan wetenschappers of mensen in de juridische of medische wereld. Maar iedereen gebruikt het. Bakkers hebben het bijvoorbeeld over couvreren en fonceren. En wielrenners discussiëren over een barrage of a-fond-rijden. Jargon levert tijdwinst op, omdat het exact betekent wat je bedoelt. Maar alléén voor mensen die de termen zelf ook gebruiken. Het is een ‘taal-in-een-taal’. En daarin schuilt het gevaar. Als je niet zeker weet dat jouw donateur alle woorden snapt die je gebruikt, kun je beter geen jargon gebruiken. En zelfs als de donateur jouw jargon wél snapt, kan het onverstandig zijn. Dat ontdekten Alejandro Martínez en Stefano Mammola.

Onderzoek naar jargon

Alejandro Martínez en Stefano Mammola zijn beide wetenschappers. Om te ontdekken hoe andere wetenschappers reageren op jargon, hebben ze meer dan 21.000 artikelen en proefschriften onderzocht. In wetenschapskringen wordt het succes van publicaties gemeten in het aantal citaten. Dus hoe vaak andere wetenschappers delen van publicaties gebruiken of ernaar verwijzen. Alejandro en Stefano ontdekten dat papers met jargon in de titel en samenvatting veel minder vaak werden geciteerd door andere onderzoekers. Papers zonder jargon werden juist wél door collega’s geciteerd. Conclusie: papers met jargon worden minder gelezen. Of de inhoud ervan wordt minder goed onthouden. Meer informatie over het onderzoek vind je hier: The Royal Society Publishing.

Is het eigenlijk ‘jargon’ of ‘vakjargon’? Het kan alle twee. Jargon is speciaal taalgebruik binnen een groep mensen. Zijn dat wielrenners, dan gebruiken ze jargon. Zijn het bakkers of andere mensen die praten over hun vak, dan is het vakjargon. Veel mensen denken dat de term vakjargon fout is, omdat het een samenvoeging van ‘vaktaal’ en ‘jargon’ zou zijn. Dat is het dus niet.

8 tips om jargon te vervangen

Jargon is een verzamelnaam van ‘groepstaaltjes’. Mensen binnen jouw groep snappen het. Mensen erbuiten snappen het niet. Als je fondsenwervende teksten schrijft, moet je héél zeker weten dat je lezer begrijpt wat je bedoelt. Ook als je voor een gezondheidsfonds werkt en iets moet uitleggen over een ingewikkeld onderzoek. Gebruik bij voorkeur geen jargon. Moeilijke woorden lezen nu eenmaal lastig – zelfs voor juristen of medici. Omschrijf jargon daarom liever. Of gebruik een synoniem. Op internet vind je bijvoorbeeld verschillende lijsten met synoniemen voor medische termen en juridische termen. Moet je toch jargon verwerken in je tekst? Gebruik dan deze tips:

Gebruik de term het liefst één keer in je tekst, daarna niet meer. Verwijs er alleen nog naar met andere beschrijvingen. Dus noem het eerst een moratoire rente. Daarna praat je alleen nog over rente.
Gebruik geen details en bijvoeglijke naamwoorden als dat niet hoeft. Vaak maak je de term daarmee nog complexer. Moratoire rente klinkt minder ingewikkeld dan moratoire rente volgens art. 5 van de Wet van 2 augustus 2002 betreffende de bestrijding van de betalingsachterstand bij handelstransacties. Hoe minder details, hoe duidelijker je tekst wordt.
Zet de term tussen aanhalingstekens (dus ‘moratoire’ rente) of cursief (dus moratoire rente). Daarmee geef je aan dat je weet dat het een lastig woord is en dat de lezer het dus niet meteen hoeft te snappen.
Zet ‘zogenaamde’ voor de term. Zogenaamde moratoire rente.
Zet nooit meerdere lastige woorden achter elkaar in een zin. Probeer ze in de tekst te verspreiden.
Gebruik nooit jargon in titels of tussenkopjes.
Leg direct na de term uit wat het is in een tekst tussen haakjes. Dus moratoire rente (rente die wordt berekend over een betaling die te laat is ontvangen).
Laat iemand die niet tot jouw ‘taalgroep’ behoort de tekst eens lezen. Vindt hij of zij dat je tekst begrijpelijk is en lekker leest? Dan is je tekst duidelijk genoeg.

Leren hoe je goede fondsenwervende teksten schrijft?

Volg onze training Schrijven voor Fondsenwervers. Of download ons gratis sjabloon voor het schrijven van een goede fondsenwervende mailingbrief.